Krušedol Selo

Krusedol selo se nalazi u dolini potoka Selovrenac, na juznim padinama Fruske gore na nadmorskoj visini 160-180 m. Polozaj hatara u odnosu na opstinski centar Irig, zauzima krajnji severoistok. Naselje je asfaltnim putem izgradjenim 1973. godine povezano sa Partizanskim putem, a preko njega sa putem medjunarodnog znacaja Beograd- Novi Sad- Subotica. Sa opstinskim centrom Irigom naselje je preko Krusedol Prnjavora losim asfaltnim putem takodje povezano. Sa susednim Maradikom (Opstina Indjija) Krusedol selo je povezano tvrdim makadamskim putem. Kao sto saobracajna veza preko Partizanskog puta povezuje ovo selo sa medjunarodnim putem Beograd- Subotica, tako i saobracajnica za Irig vezuje ovo selo za put Novi Sad- Ruma, odnosno autoput Zagreb- Beograd. Posmatrajuci polozaj sela sa ovog aspekta ono ipak nije po strani saobracajnica kako to na prvi pogled izgleda.

Povrsina hatara ovog sela je mala i iznosi svega 8,96 km2 i spada u grupu manjih hatara na teritoriji iriske opstine. Prema broju stanovnika, ovo naselje je takodje manje. Prema popisu iz 1991. godine, ovde je zivelo 372 stanovnika, sa aritmetickom gustinom naseljenosti 41,52 stanov./km2.

Hatar ima izduzen oblik pravca pruzanja jugoistok- severozapad. Razlika izmedju najvise i najnize tacke na teritoriji hatara je 130 m relativne visine, jer se juzni deo hatara nalazi na 130 m nadmorske visine, a severni deo na 260 m nadmorske visine. Morfoloski hatar se prostire preko dve reljefne celine. Severni deo prostire se na juznim padinama Fruske gore i ubraja se u planinski deo, dok se juzni deo znatno uzi nalazi na fruskogorskoj lesnoj zaravni. Veci potesi u krusedolskom hataru su: Asanja, Obala, Parlozi, Maradicki do, Srednji zamet, Ovsiste, Mesna rudina, predeo sa Osjenicom i Siroki do.

FIZICKOGEOGRAFSKE ODLIKE

Obe reljefne celine ovog hatara, planinska i lesna, disecirane su izvorisnim kracima Selovrenca potoka. U predelu hatara postoje tri dola: Siroki, koji se nalazi u zapadnom delu, Maradicki, koji se nalazi u istocnom i Osjenicki koji se proteze sredisnjim delom hatara. Dva su surduka karakteristicna. Jedan se nalazi na putu prema Irigu, a drugi u produzetku Putinacke ulice na kraju samog naselja.

Hidrografija ovog sela je u znaku potoka Selovrenac. Potok je kanalisan 1947. godine jer je plavio najnize zemljiste oko svog toka. Usled neredovnog odrzavanja i danas se ponekad potok izliva i plavi okolno zemljiste za vreme visokih voda. Stanovnistvo se vodom snabdeva iz kopanih i busenih bunara. Bunari u dolinskoj ravni imaju dubinu do 2,4 m, dok je na visim terenima izdan na dubini 28-32 m. Voda se mahom izvlaci pomocu cekrka i djerma, a ponegde i elektricnom pumpom, kao ispred Mesne kancelarije u centru sela.

Povezano sa pedologijom biljni svet je podeljen na kulturne biljke i samoniklu prirodnu vegetaciju. Povrsine pod prirodnom vegetacijom pre krcenja suma i preoravanja zemljista bile su mnogo vece nego danas. Prirodna vegetacija javlja se na neobradjenim zemljistima (pored puteva, potoka, na lesnim odsecima i sl.) i veoma malih je povrsina. Od kulturnog bilja najvise se gaje zita, zatim industrijske biljke, stocno-picno bilje, kao i povrce. Sumske zajednice su malog rasprostranjenja, svega 6,1 ha i predstavljene su bagremom. Hatar je siromasan zivotinjskim svetom, javljaju se glodari, razne vrste ptica, a kao stetocina redje se pojavljuje i lisica.

DRUSTVENOGEOGRAFSKE OSOBINE

O brojnom kretanju stanovnistva ovog sela veoma je tesko donositi precizne zakljucke iz tog razloga sto je u popisnim materijalima cesto u broj stanovnika ulazilo i stanovnistvo susednog Krusedol Prnjavora i Male Remete.

Brojno kretanje stanovnika u Krusedol Selu:

Analizirajuci brojno kretanje stanovnistva ovog sela za poslednjih stotinak godina, uocavamo da se taj broj jako smanjio posle Prvog svetskog rata. Ova pojava moze se objasniti nedoslednoscu popisnih krugova, jer nije sigurno da je broj stanovnika 1910. godine od 1.476 obuhvatao samo hatar Krusedol Sela, vec mozda i nesto sire. U medjuratnom periodu broj stanovnika uglavnom stagnira. Tokom drugog svetskog rata broj stanovnika je znatno smanjen. Posle rata broj stanovnika oscilira od popisa do popisa zakljucno sa 1961. godinom. Posle 1961. broj stanovnika iz decenije u deceniju, od popisa do popisa, neprestano se smanjuje. Osnovni faktori koji su izazvali ove promene su ratna stradanja i migracije (Curcic,1980).

Kada govorimo o migracijama, ne raspolazemo podacima o predratnim iseljavanjima, ali da ih je bilo na to nas upucuje stagniranje populacije. Posle rata, za vreme kolonizacije, u selo se useljavaju cetiri domacinstva sa ukupno 10 clanova iz susednog Krusedol Prnjavora, a iseljava se 26 domacinstava sa ukupno 113 clanova u Indjuju, Besku, Rumu i Grabovce (Curcic, 1980). Kasnije se javlja stihijsko doseljavanje i iseljavanje. Doseljavalo se najvise stanovnistvo iz Srbije, iz okoline Babusnice, a manje iz Bosne. Vremenom, nad doseljavanjem prevagu dobija iseljavanje. Retka su iseljavanja citavih porodica. Osnovnu masu iseljenika iz ovog sela cine mladi ljudi, koji se najcesce za radnim mestom preseljavaju u jedno od susednih gradskih naselja: Irig, Indjiju i Novi Sad.

Ovo selo ima dosta veliku starost stanovnistva jer po starosti populacije dolazi medju prvih deset naseljenih mesta fruskogorske oblasti (Curcic,1980). Od ukupnog broja stanovnika u selu koji iznosi prema popisu iz 1991. godine 372, vise je zenskog stanovnistva i ono cini 54,3%, dok musko stanovnistvo (170) ucestvuje u ukupnoj populaciji sa 45,7%. Piramida starosti stanovnistva je nepovoljna, jer je mali procenat stanovnistva u mladjim starosnim grupama. Baza piramide je uza od sredine, a skoro ista kao vrh. Primera radi, lica 0-14 godina starosti ima 8,3 %, 5-9 godina 3,8%, 10-14 godina 5,1%, ili, pak, zitelji preko 60 godina ucestvuju sa 27,9%, a lica do 14 godina sa manjim procentom, svega 17,2%, sto ce jos vise dovesti do starenja stanovnistva ovog sela ukoliko starosna piramida u bazi ne bude zastupljena sa vecim ucescem mladjih godista. To je moguce jedino planiranjem porodice, povecavanjem nataliteta i posrednim putem eventualnim smanjenjem iseljavanja omladine izvan sela, koja cini glavninu reproduktivne populacije unuter fertilnog kontigenta stanovnistva.

Prema popisu iz 1991. godine, od 372 stanovnika 369 su se nacionalno izjasnili, a 3 se nije izjasnilo, tj. pripadaju grupi Jugoslovena. Od 369 stanovnika najveci udeo cine Srbi 361 ili 97,8 %, dok na pripadnike ostalih naroda dolazi 8 stanovnika ili 1,4 %.

Obrazovna struktura stanovnistva (1981) je takva da nepismenih sa 10 i vise godina ima 8 %, sto je nesto vise od opstinskog proseka, gde nepismeni ucestvuju sa 5,7 %, ali daleko je povoljnije od susednog sela Velike Remete, gde nepismeni ucestvuju sa 21 %. Oko 30 % stanovnistva Krusedol Sela ima osnovno obrazovanje ili 131 stanovnik. Srednje obrazovanje ima 6,8 % stanovnistva, a vise i visoko obrazovanje svega 3 stanovnika, prema popisu iz 1981. godine, ili 0,70 %. Bez skolske spreme registrovano je 58 lica starih 15 i vise godina.

U Krusedol Selu je 1991. bilo 41,2% izdrzavanog stanovnistva, oko 13 % lica sa licnim primanjima i oko 45% aktivnih lica. U Krusedolu je procenat izdrzavanog stanovnistva blizak opstinskom proseku koji iznosi za ovu kategoriju 40,7%, sto je direktna posledica velike starosti stanovnistva.

Sto se tice osnovnih kontigenata stanovnistva (1981)

Od privrednih grana u selu je najrazvijenija poljoprivreda. Za to postoje uslovi jer se hatar prostire na nizim delovima Fruske gore, delom na lesnoj zaravni i potocnim dolinama. Ratarstvo je najrazvijenija poljoprivredna grana. Na to nas upucuje i struktura povrsina hatara. Od 896,7 ha na plodne povrsine dolazi 835,5 ha, a na neplodne svega 43,2 ha. Najvece povrsine su pod njivama i vrtovima 574,9 ha. Od ukupnih povrsina na drustveni sektor dolazi 413,1 ha, a na privatni 483,6 ha. Od zitarica se gaji psenica, kukuruz i jecam. Ove kulture u proseku zauzimaju oko 70 % povrsina oranicnog zemljista. Od industrijskih biljaka gaji se suncokret i soja na oko 20 % oranicnih povrsina.

Ovo selo spada u stara naselja. Tacna godina postanka nije utvrdjena, ali se zna da je selo postojalo krajem XV veka. Prema pisanju D. Popovica, Radoslav Celnik i njegov sin Stevan su se istakli u borbi protiv Turaka 1529. godine, pa ih je zbog toga kralj Ferdinand 27. oktobra 1529. godine nagradio. On im je poklonio grad Mitrovicu i jedan deo Krusedola (Popovic, 1950). No oba naselja su bila pod Turcima te poklon nije imao vecu vrednost. Iz ovog se vidi da je Krusedol u to vreme postojao i da je bio pod turskom vlascu. Pravoslavnim stanovnistvom selo je naseljeno sredinom XVI veka. Naselje se u dokumentima pominje 1702. godine. Na karti Srema od 1730. zabelezen je Krusedol kao naselje (Popovic, 1950). Broj kuca se u selu povecava od 1734. godine, a samim tim i broj stanovnika. Godine 1734. selo je imalo 52, 1736. 50 porodicnih staresina, 1756. godine 60, 1766. godine 64, a dve godine kasnije 83 kuce. Vec krajem XVIII, tj. 1791. godine selo je imalo 96 domova sa 556 stanovnika. Od "iriske kuge" obolelo je u Krusedolu 61 lice, a umrlo 49 (Simonovic, 1898).

U drugoj polovini XVIII veka u selu je sagradjena skola. To je bila pravoslavna osnovna skola sa jednim razredom i jednim uciteljem, sto je za to vreme bilo sasvim dovoljno. Selo je 1751. godine pripadalo susednom manastiru Krusedol. Hatar sela se u drugoj polovini XVIII veka nalazio u posedu ilockog i iriskog vlastelinstva.

Iz Srbije se 1788. godine u Krusedol preselilo 306 stanovnika. Ove migracije bile su uslovljene austro-turskim ratom koji je vodjen izmedju 1788. i 1791. godine (D. Popovic, 1950).

Krusedol Selo ima svoj grb cija godina nastanka nije pouzdano utvrdjena. Oblik mu je stitast i modre osnove, na kojoj su zlatne psenicne vlati (klasje). Selo je posedovalo i pecat u cijem vrhu je stajao krst izmedju dve zvezde, dok je ispod bio tekst "Selo Krusedol" (Lazovski, 1932).

Krusedol Selo je malo planinsko naselje iriske opstine. Ono je po tipu i potocno, jer je izgradjeno u prosirenom delu potoka Selovrenac. Pripada tipu zbijenog naselja. Kuce su zbijene jedna do druge. Ulice su krivudave i prate reljefne celine. Nesto pravilnija je Karlovacka i u produzetku Ulica 9. marta. Skoro sve ulice su pravca pruzanja sever-jug, kao i pravac potoka Selovrenac. Vecina kuca je izgradjena na tzv. "brazdu", gde su kracom osnovom okrenute ulici, a duzom u dvoriste. U novije vreme grade se kuce duzom osnovom prema ulici i kuce na sprat. U selu se jos nailazi na pojavu koriscenja "lagumi", tj. prostorija izgradjenih u lesnom odseku. Ove prostorije se ponekad koriste za smestaj poljoprivrednih proizvoda i stoke. Starije kuce na "brazdu" obicno su gradjene od naboja. Novija izgradnja je od fasadne cigle. Najstarija kuca u selu je izgradjena 1802. godine, nalazi se u centru sela, izgradjena je na tzv. "lakat" i jos uvek sluzi svojoj nameni.

U Krusedol Selu postoji cetvororazredna skola "Dositej Obradovic" koja radi kao podrucno odeljenje OS " Dositej Obradovic" iz Iriga. Izgradjena je posle drugog svetskog rata. Zbog malog broja dece nastava se u selu izvodi kombinovano. Pored ucenika iz Krusedol Sela, nastavu u ovoj skoli pohadjaju i deca iz Krusedol Prnjavora. Dalje skolovanje se nastavlja se u susednim gradskim centrima Srema i Vojvodine.

Najnovijom organizacijom mreze osnovnog skolstva deca ovog sela posle treceg razreda osnovne skole vise razrede pohadjaju u Irigu, mada im je Maradik blize i bolje su autobuske veze.

Pored skole od javnih ustanova u selu se nalazi Dom kulture, zatim kompleks zgrada u centru u kome su smesteni: prodavnica mesovite robe, jedina u selu, ambulanta (gde lekar dolazi tri puta nedeljno, a medicinska sestra je tu svakodnevno), mesna kancelarija i posta.

Dom kulture je zapusten i prostorije sluze za arhivu mesne zajednice, tu su prostorije za otkup mleka, te prostorije FK "Krusedol" iz Krusedol sela, kao i Lovacko drustvo "Fazan". Dom nema funkciju koja mu je prvobitno namenjena, mada je jedna sala namenjena omladini i njenim aktivnostima.

U Krusedol Selu smestena je ekonomija Zemljoradnicke zadruge Krusedol Prnjavora. Prva zadruga u Krusedol Selu osnovana je 10. februara 1931. godine pod nazivom Druga srpska zemljoradnicka zadruga u Krusedol Selu (udruzenje sa neogranicenom odgovornoscu). Zadruga prestaje sa radom pocetkom aprila 1941. godine.

Pocetkom osamdesetih godina formirano je OKHD "Jovan Atanasijevic". Drustvo je delovalo kroz folklornu i recitatorsku sekciju, ali nakon nekoliko godina prestaje sa radom zbog osipanja clanova.

U Krusdedol Selu ima nekoliko zanatskih radnji: jedna mesara, dva plasticara, dva ugostiteljska objekta u privatnom vlasnistvu. U selu se oseca velika potreba za zanatima mehanicarske struke za opravku poljoprivredne mehanizacije i sl.

U pogledu komunalne opremljenosti naselja mozemo konstatovati da su sve ulice asfaltirane, osvetljene i svako domacinstvo ima elektricnu energiju. Selo jos nema vodovod, vec je vecina domacinstava uz pomoc elektricne pumpe samo sebi uvelo vodu u kucu. U planu je da se selo poveze u vodovodnu mrezu u projekat tzv. Istocni Srem, kada on bude zavrsen.

Naselje pruza sliku tipicnog poljoprivrednog sela sa svim njegovim odlikama. Pojedini delovi naselja nose i posebne nazive. Centralni deo naselja naziva se Centar ili Mesna rudina, a deo naselja izmedju ulica Putinacke i 9. marta naziva se Vrbara.

Danas u selu pretezno zivi starosedelacko sremsko stanovnistvo, jer masovne posleratne kolonizacije nije bilo izuzev jedne porodice iz okoline Babusnice, Gornjeg Krnjina, koja je po svom dolasku privukla jos nekoliko porodica svijih rodjaka. Starosedelacka domacinstva su: Vrbajci, Markovici, Kockarevici, Miticevici, Prodanovici, Kijacki, Vidakovici i drugi.

Poslednjih decenija od 1970. do 1991. godine primecuje se da se u selo vracaju penzioneri koji su poreklom odavde, da starost docekaju u rodnom selu i postaju stalni stanovnici ovog naselja. Oni adaptiraju stare porodicne zgrade ili pak grade vikendice koje im sluze kao kuce za stalni boravak. Selo nije vise odseceno od komunikacija kako je to nekad bilo, jer danas iz sela postoji redovna autobuska veza sa Irigom, Rumom, Srem. Karlovcima i Novim Sadom.

Od spomenika kulture u selu postoji spomen ploca borcima poginulim u NOB, koja je podignuta oktobra 1966. godine i nalazi se na staroj zgradi Doma kulture. U selu se nalazi rlativno stara crkva, tzv. Sretenjska crkva. Ovaj hram posvecen je Sretenju gospodnjem. Crkva je nekadasnja zaduzbina i zenski manastir majke Angeline iz 1512-1516. godine, gde je ona zivela i umrla. Ova crkva se u XVII veku pominje kao zenski manastir. Crkva je ponovo zivopisana 1634. godine. Jos uvek ima ostataka tog zivopisa. Rezbareni ikonostas je izradio Teodor Kracun 1763. godine sa slikarskim radovima Dimitrija Bacevica i Teodora Dimitrijevica u Baroknom stilu. Kulturno -istorijske vrednosti ove crkve u senci su susednog, nedaleko podignutog manastira Krusedol u Krusedol Prnjavoru, te turisti pre posecuju manastir no ovu takodje istorijski i kulturno vrednu gradjevinu.